RZEKI I JEZIORA
Kształtująca nasze krajobrazy woda może przybierać formę rzek, jezior i licznych rodzajów terenów podmokłych, a każda z tych form stanowi siedlisko dla wielu wyjątkowych gatunków roślin i zwierząt. Przykładowo zarówno wody płynące w rzekach, jak i wody stojące w jeziorach są środowiskiem różnych rodzajów typowych gatunków, które są przystosowane do życia w tych warunkach.
Ekosystemy słodkowodne, które należy odróżnić od słonowodnych ekosystemów morskich i przybrzeżnych, odgrywają ważną rolę w naszym codziennym życiu: są źródłem wody pitnej, żywności i transportu; łagodzą powodzie i susze, wspierają rolnictwo i oczyszczają wodę oraz zapewniają ważną przestrzeń rekreacyjną i edukacyjną.
Jednak nasze rzeki i jeziora są narażone na wpływ wielu niekorzystnych czynników, m.in. zanieczyszczeń oraz budowy zbiorników i zapór. W szczególności tamy utrudniają ruch ryb i zmieniają siedliska wielu gatunków rzecznych.
Siedliska słodkowodne i ich dzika przyroda są chronione na mocy dyrektyw UE dotyczących ochrony przyrody, ram prawnych, które są wprowadzane do prawa krajowego przez wszystkie 27 państw członkowskich Unii Europejskiej.
RZEKI I JEZIORA
Kształtująca nasze krajobrazy woda może przybierać formę rzek, jezior i licznych rodzajów terenów podmokłych, a każda z tych form stanowi siedlisko dla wielu wyjątkowych gatunków roślin i zwierząt. Przykładowo zarówno wody płynące w rzekach, jak i wody stojące w jeziorach są środowiskiem różnych rodzajów typowych gatunków, które są przystosowane do życia w tych warunkach.
Ekosystemy słodkowodne, które należy odróżnić od słonowodnych ekosystemów morskich i przybrzeżnych, odgrywają ważną rolę w naszym codziennym życiu: są źródłem wody pitnej, żywności i transportu; łagodzą powodzie i susze, wspierają rolnictwo i oczyszczają wodę oraz zapewniają ważną przestrzeń rekreacyjną i edukacyjną.
Jednak nasze rzeki i jeziora są narażone na wpływ wielu niekorzystnych czynników, m.in. zanieczyszczeń oraz budowy zbiorników i zapór. W szczególności tamy utrudniają ruch ryb i zmieniają siedliska wielu gatunków rzecznych.
Siedliska słodkowodne i ich dzika przyroda są chronione na mocy dyrektyw UE dotyczących ochrony przyrody, ram prawnych, które są wprowadzane do prawa krajowego przez wszystkie 27 państw członkowskich Unii Europejskiej.

SIEDLISKA SŁODKOWODNE
Siedliska słodkowodne w Europie różnią się znacznie w zależności od klimatu i pod względem podłoża geologicznego. Stałe zbiorniki wodne, które istnieją przez cały rok, są głównie skupione w północnej i atlantyckiej części Europy, podczas gdy okresowe, występujące tylko w niektórych częściach roku, są bardziej typowe dla śródziemnomorskiej strefy klimatycznej. W UE chronionych jest łącznie 20 różnych typów siedlisk słodkowodnych.
Rzeki
W rzekach występuje duża różnorodność rodzajów siedlisk, z których 10 jest chronionych w UE. Chronione siedliska rzeczne obejmują zimne rzeki borealne (północne) i wysokogórskie rzeki alpejskie, rzeki z rozległymi korytami żwirowymi i cieki wodne z roślinnością zanurzoną lub pływającą.
Lasy łęgowe to lasy rosnące wzdłuż rzek. W Europie takie lasy mogą składać się, w zależności od obszaru, z różnych gatunków drzew i krzewów, lasów galeriowych i zarośli wierzb, olch, wiązów, jesionów i tamaryszków, a także oleandrów. Lasy te zapewniają cenne pożywienie, schronienie i korytarze migracyjne zarówno dla gatunków wodnych, jak i lądowych.
SIEDLISKA SŁODKOWODNE
Siedliska słodkowodne w Europie różnią się znacznie w zależności od klimatu i pod względem podłoża geologicznego. Stałe zbiorniki wodne, które istnieją przez cały rok, są głównie skupione w północnej i atlantyckiej części Europy, podczas gdy okresowe, występujące tylko w niektórych częściach roku, są bardziej typowe dla śródziemnomorskiej strefy klimatycznej. W UE chronionych jest łącznie 20 różnych typów siedlisk słodkowodnych.
Rzeki
W rzekach występuje duża różnorodność rodzajów siedlisk, z których 10 jest chronionych w UE. Chronione siedliska rzeczne obejmują zimne rzeki borealne (północne) i wysokogórskie rzeki alpejskie, rzeki z rozległymi korytami żwirowymi i cieki wodne z roślinnością zanurzoną lub pływającą.
Lasy łęgowe to lasy rosnące wzdłuż rzek. W Europie takie lasy mogą składać się, w zależności od obszaru, z różnych gatunków drzew i krzewów, lasów galeriowych i zarośli wierzb, olch, wiązów, jesionów i tamaryszków, a także oleandrów. Lasy te zapewniają cenne pożywienie, schronienie i korytarze migracyjne zarówno dla gatunków wodnych, jak i lądowych.
JEZIORA, LAGUNY I STAWY
Jeziora, laguny i stawy to stojące siedliska wodne, które zamieszkuje i użytkuje wiele różnych gatunków lądowych i wodnych. 10 rodzajów jezior i stawów jest chronionych dyrektywą siedliskową UE. Należą do nich duże, głębokie jeziora, płytkie laguny i stawy okresowe.
Jeziora, laguny i stawy zazwyczaj odznaczają się lokalną i wyjątkową różnorodnością biologiczną i występuje w nich wiele różnych gatunków roślin i zwierząt przystosowanych do wód stojących, w tym: rdestnica, rzęsa, ramienica, ważka, ważka równoskrzydła, sumy (na przykład Silurus aristotelis) i europejski żółw błotny (Emys orbiculatis). Stanowią również siedliska lęgowe dla płazów, takich jak kumak górski (Bombina variegata) oraz traszka grzebieniasta (Triturus cristatus). Jeziora i stawy są również kluczowymi siedliskami dla ptaków, zwłaszcza jako miejsca postoju i odpoczynku podczas migracji.
JEZIORA, LAGUNY I STAWY
Jeziora, laguny i stawy to stojące siedliska wodne, które zamieszkuje i użytkuje wiele różnych gatunków lądowych i wodnych. 10 rodzajów jezior i stawów jest chronionych dyrektywą siedliskową UE. Należą do nich duże, głębokie jeziora, płytkie laguny i stawy okresowe.
Jeziora, laguny i stawy zazwyczaj odznaczają się lokalną i wyjątkową różnorodnością biologiczną i występuje w nich wiele różnych gatunków roślin i zwierząt przystosowanych do wód stojących, w tym: rdestnica, rzęsa, ramienica, ważka, ważka równoskrzydła, sumy (na przykład Silurus aristotelis) i europejski żółw błotny (Emys orbiculatis). Stanowią również siedliska lęgowe dla płazów, takich jak kumak górski (Bombina variegata) oraz traszka grzebieniasta (Triturus cristatus). Jeziora i stawy są również kluczowymi siedliskami dla ptaków, zwłaszcza jako miejsca postoju i odpoczynku podczas migracji.
DZIKA PRZYRODA SŁODKOWODNA
Wody śródlądowe Europy są wyjątkowe nie tylko ze względu na występowanie w nich setek gatunków roślin wodnych i ryb, ale także cechują się charakterystyczną różnorodnością bezkręgowców, płazów, ssaków i ptaków, które bytują w tych wodach podczas swojego cyklu życia. Zawartość składników odżywczych i minerałów w wodzie jest ważnym czynnikiem decydującym o tym, jakie gatunki zamieszkują te siedliska.
Obszary słodkowodne to strefa żerowania, rozrodu i regeneracji ptaków wodnych, w tym kaczek, gęsi, łabędzi, czapli, flamingów i żurawi. Wiele występujących w Europie ptaków wodnych to ptaki wędrowne, wśród nich czapla purpurowa (Ardea purpurea), która gniazduje w środkowej i południowej Europie, lecz zimuje w tropikalnej Afryce.
Flamingi różowe (Phoenicopterus roseus) również rozmnażają się w UE. Około 60 procent populacji tego gatunku można spotkać na przybrzeżnych terenach podmokłych regionu śródziemnomorskiego, z ważnymi koloniami lęgowymi we francuskim Camargue i w południowej Hiszpanii. Flamingi różowe przemieszczają się między mokradłami w Europie Południowej i Afryce Północnej, która jest ważnym zimowiskiem i „szkółką” dla niedojrzałych flamingów z Europy.
DZIKA PRZYRODA SŁODKOWODNA
Wody śródlądowe Europy są wyjątkowe nie tylko ze względu na występowanie w nich setek gatunków roślin wodnych i ryb, ale także cechują się charakterystyczną różnorodnością bezkręgowców, płazów, ssaków i ptaków, które bytują w tych wodach podczas swojego cyklu życia. Zawartość składników odżywczych i minerałów w wodzie jest ważnym czynnikiem decydującym o tym, jakie gatunki zamieszkują te siedliska.
Obszary słodkowodne to strefa żerowania, rozrodu i regeneracji ptaków wodnych, w tym kaczek, gęsi, łabędzi, czapli, flamingów i żurawi. Wiele występujących w Europie ptaków wodnych to ptaki wędrowne, wśród nich czapla purpurowa (Ardea purpurea), która gniazduje w środkowej i południowej Europie, lecz zimuje w tropikalnej Afryce.
Flamingi różowe (Phoenicopterus roseus) również rozmnażają się w UE. Około 60 procent populacji tego gatunku można spotkać na przybrzeżnych terenach podmokłych regionu śródziemnomorskiego, z ważnymi koloniami lęgowymi we francuskim Camargue i w południowej Hiszpanii. Flamingi różowe przemieszczają się między mokradłami w Europie Południowej i Afryce Północnej, która jest ważnym zimowiskiem i „szkółką” dla niedojrzałych flamingów z Europy.
SSAKI WODNE
Rzeki i jeziora Europy są również domem dla wielu gatunków ssaków, takich jak emblematyczna wydra euroazjatycka (Lutra lutra), bóbr europejski (Castor fiber) oraz norka europejska (Mustela lutreola).
Od połowy XIX wieku zaobserwowano niepokojący spadek zachodniej populacji norki europejskiej. Gatunek ten wymarł nawet w niektórych częściach Europy Środkowej z powodu zmian lub zanikania siedlisk rzecznych, a także konkurowania z pozaeuropejską norką amerykańską.
Inny rzadki ssak wodny, desman pirenejski (Galemys pyrenaicus), występuje tylko w Europie Południowej (Francja, Hiszpania i Portugalia). Podczas gdy desman preferuje szybko płynące górskie strumienie, czasami można go również znaleźć w wolno płynących zbiornikach wodnych, takich jak kanały, jeziora i bagna. Niestety populacja desmana dramatycznie spadła, a w niektórych obszarach gatunek całkowicie zanikł.
SSAKI WODNE
Rzeki i jeziora Europy są również domem dla wielu gatunków ssaków, takich jak emblematyczna wydra euroazjatycka (Lutra lutra), bóbr europejski (Castor fiber) oraz norka europejska (Mustela lutreola).
Od połowy XIX wieku zaobserwowano niepokojący spadek zachodniej populacji norki europejskiej. Gatunek ten wymarł nawet w niektórych częściach Europy Środkowej z powodu zmian lub zanikania siedlisk rzecznych, a także konkurowania z pozaeuropejską norką amerykańską.
Inny rzadki ssak wodny, desman pirenejski (Galemys pyrenaicus), występuje tylko w Europie Południowej (Francja, Hiszpania i Portugalia). Podczas gdy desman preferuje szybko płynące górskie strumienie, czasami można go również znaleźć w wolno płynących zbiornikach wodnych, takich jak kanały, jeziora i bagna. Niestety populacja desmana dramatycznie spadła, a w niektórych obszarach gatunek całkowicie zanikł.
EUROPEJSKIE RYBY SŁODKOWODNE
W europejskich rzekach żyje ponad 70 gatunków ryb, które są chronione na mocy dyrektywy siedliskowej UE. Niektóre z nich są endemiczne (występują tylko w niektórych europejskich rzekach) – to np. czop francuski lub apron (fr.) (Zingel asper) i aspretele (rum.) lub głowaczogłów ardżeszański (Romanichthys valsanicola), który występuje tylko w dorzeczu Arges w Rumunii.
Niektóre gatunki ryb pokonują duże odległości. Na przykład łososie są dobrze znane z długich migracji pod prąd od morza do rzek słodkowodnych, gdzie się rozmnażają. Zagrożone gatunki, takie jak głowacica, zwana też łososiem Dunaju (Hucho hucho), oraz łosoś atlantycki (Salmo salar), są chronione dyrektywą siedliskową.
EUROPEJSKIE RYBY SŁODKOWODNE
W europejskich rzekach żyje ponad 70 gatunków ryb, które są chronione na mocy dyrektywy siedliskowej UE. Niektóre z nich są endemiczne (występują tylko w niektórych europejskich rzekach) – to np. czop francuski lub apron (fr.) (Zingel asper) i aspretele (rum.) lub głowaczogłów ardżeszański (Romanichthys valsanicola), który występuje tylko w dorzeczu Arges w Rumunii.
Niektóre gatunki ryb pokonują duże odległości. Na przykład łososie są dobrze znane z długich migracji pod prąd od morza do rzek słodkowodnych, gdzie się rozmnażają. Zagrożone gatunki, takie jak głowacica, zwana też łososiem Dunaju (Hucho hucho), oraz łosoś atlantycki (Salmo salar), są chronione dyrektywą siedliskową.
JAKIE DZIAŁANIA PODEJMUJE UE, ABY CHRONIĆ NASZE RZEKI I JEZIORA?
Oprócz dyrektyw UE dotyczących ochrony przyrody, które chronią zagrożone gatunki i siedliska słodkowodne, przyjęta w 2000 r. ramowa dyrektywa wodna UE (WFD) koncentruje się na poprawie stanu wszystkich wód powierzchniowych i gruntowych w całej UE.
W strategii UE w zakresie różnorodności biologicznej na rok 2030 wyznaczono niedawno cel zakładający przywrócenie do 2030 r. co najmniej 25 000 kilometrów rzek UE do stanu swobodnego przepływu.
Europejski System Informacji Wodnej (WISE Freshwater) dostarcza informacji i danych na temat stanu rzek, jezior i wód gruntowych w Europie, zjawisk wywierających na nie niekorzystny wpływ oraz środków i działań podejmowanych w celu ochrony środowiska wodnego.
The Biodiversity information system for Europe is a partnership between
the European Commission and the European Environment Agency.