Rivieren en meren

RIVIEREN EN MEREN

Wateren geven vorm aan onze landschappen. Dat doen ze in de vorm van rivieren, meren en talrijke soorten wetlands, met elk hun eigen habitats voor vele unieke planten- en diersoorten. Zo herbergen stromend rivierwater en stilstaand water van meren compleet verschillende typische soorten die zich hebben aangepast aan deze omstandigheden.

Zoetwaterecosystemen (in tegenstelling tot zoute mariene ecosystemen en kustecosystemen) spelen een belangrijke rol in ons dagelijks leven. Ze zijn een bron van drinkwater, voedsel en vervoer, ze verminderen de impact van overstromingen en droogte, ze ondersteunen de landbouw en zuiveren water, en zijn verworden tot belangrijke plekken voor recreatie en onderwijs.

Onze rivieren en meren worden echter van alle kanten bedreigd, bijvoorbeeld door verontreiniging en de bouw van reservoirs en dammen. Vooral dammen verstoren visbewegingen en veranderen de habitat van veel riviersoorten.

Veel zoetwaterhabitats en de daar levende soorten genieten bescherming onder de EU-natuurrichtlijnen, een juridisch kader dat alle 27 lidstaten van de Europese Unie hebben omgezet in nationale wetgeving.

RIVIEREN EN MEREN

ZOETWATERHABITATS

Zoetwaterhabitats verschillen aanzienlijk in Europa, afhankelijk van het klimaat en de geologie. De permanente wateren die het hele jaar door bestaan, bevinden zich vooral in de noordelijke en Atlantische delen van Europa. Tijdelijke wateren, die slechts voor bepaalde perioden van het jaar bestaan, komen vaker voor in de mediterrane klimaatzone. Alles tezamen worden er 20 verschillende soorten zoetwaterhabitats beschermd binnen de EU.

Rivieren

Rivieren bieden een grote diversiteit aan habitatsoorten. 10 daarvan genieten bescherming in de EU. De beschermde rivierhabitats variëren van de koude, boreale (noordelijke) rivieren en alpiene rivieren in de hooggebergtes, tot rivieren met uitgestrekte stukken riviergrind en waterlopen met onderwatervegetatie of drijvende vegetatie.

Ooibossen zijn bossen die langs rivieren groeien. In Europa kunnen dergelijke bossen verschillende boom- en struiksoorten hebben, zoals wilgen, elzen, iepen, essen en tamarisken (afhankelijk van het gebied). Ook oleanders en struwelen komen voor. Deze bossen bieden waardevol voedsel, onderdak en belangrijke migratiecorridors voor zowel water- als landsoorten.

level_2_slide_1

ZOETWATERHABITATS

Rivieren

level_2_slide_1

level_3_slide_1

MEREN, LAGUNES EN POELEN

Meren, lagunes en poelen zijn stilstaande waterhabitats die een thuis vormen voor en gebruikt worden door veel verschillende land- en watersoorten. De EU-Habitatrichtlijn beschermt 10 verschillende soorten meren en poelen. Deze variëren van grote, diepe meren tot ondiepe lagunes en tijdelijke poelen.

Meren, lagunes en poelen kennen doorgaans een plaatselijke en unieke biodiversiteit. Ze worden bewoond door veel verschillende planten- en diersoorten die zich hebben aangepast aan het stilstaande water, zoals fonteinkruid, eendenkroos, steenkruid, libellen, waterjuffers, meervallen (zoals de Silurus aristotelis) en de Europese moerasschildpad (Emys orbiculatis). Ze bieden ook broedgebieden voor amfibieën zoals de geelbuikvuurpad (Bombina variegata) en de kamsalamander (Triturus cristatus). Meren en poelen vormen ook cruciale vogelhabitats, vooral als tussenstop en rustplaats tijdens de trek.

level_3_slide_1

MEREN, LAGUNES EN POELEN

ZOETWATERFAUNA

De Europese binnenwateren herbergen niet alleen honderden soorten waterplanten en vissen, maar ook een grote verscheidenheid aan ongewervelde dieren, amfibieën, zoogdieren en vogels die gedurende hun levenscyclus afhankelijk zijn van deze wateren. Het voedings- en mineraalgehalte van deze wateren zijn belangrijke factoren bij het bepalen welke soorten er in deze zoetwaterhabitats leven of daar veel voorkomen.

Enkele voorbeelden van watervogels zijn eenden, ganzen, zwanen, reigers, flamingo's en kraanvogels. Deze zijn afhankelijk van zoetwatergebieden om te foerageren, te broeden en uit te rusten. Veel van de watervogels in Europa zijn trekvogels, zoals de purperreiger (Ardea purpurea), die broedt in Midden- en Zuid-Europa, maar overwintert in de Afrikaanse tropen.

De rode flamingo (Phoenicopterurs roseus) broedt ook in de EU. Ongeveer 60 procent van de populatie trekt naar de kustwetlands van het Middellandse Zeegebied. Zo zijn er belangrijke broedkolonies in het Franse Camargue en in Zuid-Spanje. Rode flamingo's trekken tussen de wetlands in Zuid-Europa en Noord-Afrika. Laatstgenoemde regio is een belangrijke overwinteringsstek en een 'kraamkamer' voor jonge flamingo's uit Europa.

ZOETWATERFAUNA

WATERZOOGDIEREN

De Europese rivieren en meren herbergen ook talloze zoogdiersoorten, zoals de typerende Europese otter (Lutra lutra), de Europese bever (Castor fiber) en de Europese nerts (Mustela lutreola).

De westelijke populatie van de Europese nerts is sterk afgenomen sinds het midden van de 19e eeuw. De soort is in sommige delen van Centraal-Europa zelfs uitgestorven door veranderingen aan zijn leefgebieden in rivieren of het verlies daarvan. Ook de concurrentie met de niet-Europese Amerikaanse nerts speelt hem parten.

Een ander zeldzaam waterzoogdier is de Pyrenese desman (Galemys pyrenaicus). Deze komt alleen voor in Zuid-Europa (in Frankrijk, Spanje en Portugal). Hoewel de desman de voorkeur geeft aan snelstromende bergbeekjes, wordt hij soms ook aangetroffen in langzaam stromend water, zoals kanalen, meren en moerassen. Helaas zijn er steeds minder desmans. In sommige gebieden zijn ze zelfs geheel uit het rivierbeeld verdwenen.

level_5_slide_1

WATERZOOGDIEREN

De Europese rivieren en meren herbergen ook talloze zoogdiersoorten, zoals de typerende Europese otter (Lutra lutra), de Europese bever (Castor fiber) en de Europese nerts (Mustela lutreola).

level_5_slide_1

level_6_slide_1

EUROPESE ZOETWATERVISSEN

De Europese rivieren bieden onderdak aan meer dan 70 vissoorten die beschermd worden door de EU-Habitatrichtlijn. Sommige hiervan zijn endemisch (ze komen alleen voor in bepaalde Europese rivieren), zoals de Zingel asper (Zingel asper) en de Roemeense asprete (Romanichthys valsanicola) die alleen voorkomt in het stroomgebied van de Argeș in Roemenië.

Sommige vissen leggen enorme afstanden af. Zo staan zalmen bekend om hun lange trek stroomopwaarts, van de zee naar zoetwaterrivieren, waar ze zich voortplanten. De bedreigde Donauzalm (Hucho hucho) en de Europese zalm (Salmo salar) worden beide beschermd door de Habitatrichtlijn.

level_6_slide_1

EUROPESE ZOETWATERVISSEN

WAT DOET DE EU OM ONZE RIVIEREN EN MEREN TE BESCHERMEN?

In addition to the EU Nature Directives, which protect endangered freshwater species and habitats, the EU Water Framework Directive (WFD) – adopted in the year 2000 - focuses on improving the status of all surface water and groundwater across the EU.

De EU-biodiversiteitsstrategie voor 2030 heeft onlangs de ambitie uitgesproken om ten minste 25.000 kilometer aan EU-rivieren vrij te laten stromen tegen 2030.

Het Waterinformatiesysteem voor Europa (WISE Freshwater) levert informatie en gegevens over de staat van de Europese rivieren, meren en het grondwater, over de bedreigingen waar ze mee te maken hebben, en over de maatregelen die getroffen worden om het watermilieu te beschermen.