Λιμνεσ και ποταμοι

ΛΙΜΝΕΣ ΚΑΙ ΠΟΤΑΜΟΙ

Το νερό σχηματίζει τη μορφολογία του τοπίου δημιουργώντας ποταμούς, λίμνες και πολυάριθμους τύπους υγροτόπων, που παρέχουν ενδιαιτήματα για πολλά και μοναδικά είδη ζώων και φυτών. Το τρεχούμενο νερό των ποταμών και τα στάσιμα ύδατα των λιμών, για παράδειγμα, φιλοξενούν διαφορετικούς τύπους χαρακτηριστικών ειδών, τα οποία έχουν προσαρμοστεί στις αντίστοιχες συνθήκες.

Τα οικοσυστήματα του γλυκού νερού – σε αντιδιαστολή με τα θαλάσσια και παράκτια οικοσυστήματα που επηρεάζονται από το αλμυρό νερό – παίζουν σημαντικό ρόλο στην καθημερινή μας ζωή: Αποτελούν πηγή πόσιμου νερού και τροφής, καθώς και οδούς μεταφοράς, περιορίζουν τις πλημμύρες και τις ξηρασίες, στηρίζουν τη γεωργία και την καθαρότητα του νερού και παρέχουν το περιβάλλον για σημαντικές ψυχαγωγικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες.

Ωστόσο, τα ποτάμια και οι λίμνες μας δέχονται πιέσεις από πολυάριθμες απειλές, όπως η ρύπανση και η κατασκευή δεξαμενών και φραγμάτων. Τα φράγματα, ιδίως, εμποδίζουν την κίνηση των ψαριών και μεταβάλλουν το ενδιαίτημα πολλών ποτάμιων ειδών.

Πολλοί οικότοποι των εσωτερικών υδάτων και τα είδη τους προστατεύονται από τις οδηγίες της ΕΕ για τη φύση, ένα νομικό πλαίσιο, το οποίο έχει υιοθετηθεί από τις εθνικές νομοθεσίες όλων των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

ΛΙΜΝΕΣ ΚΑΙ ΠΟΤΑΜΟΙ

ΟΙΚΟΤΟΠΟΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ

Οι οικότοποι των εσωτερικών υδάτων ολόκληρης της Ευρώπης ποικίλουν σημαντικά, ανάλογα με το κλίμα και τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά του κάθε οικότοπου. Τα υδάτινα σώματα μόνιμης ροής συγκεντρώνονται, κυρίως, στα βόρεια και δυτικά (προς την πλευρά του Ατλαντικού) τμήματα της Ευρώπης, ενώ αυτά της περιοδικής ροής απαντώνται περισσότερο σε περιοχές της μεσογειακής κλιματικής ζώνης. Εντός της ΕΕ, προστατεύονται συνολικά 20 διαφορετικοί τύποι οικοτόπων εσωτερικών υδάτων.

ΠΟΤΑΜΟΙ

Οι ποταμοί φιλοξενούν μια μεγάλη ποικιλία τύπων οικοτόπων, 10 από τους οποίους προστατεύονται στην ΕΕ. Οι προστατευόμενοι ποτάμιοι οικότοποι ποικίλουν, από βορειο-σκανδιναβικούς ποταμούς με ψυχρό νερό και αλπικούς ποταμούς έως ποταμούς με εκτεταμένες σκυρώδεις κοίτες και υδατορρεύματα (ρέματα) με υποβρύχια ή επιπλέουσα βλάστηση.

Τα παραποτάμια ή παρόχθια δάση είναι δάση που αναπτύσσονται στις όχθες των ποταμών. Στην Ευρώπη, αυτά τα δάση μπορούν να αποτελούνται από διαφορετικά είδη δέντρων και θάμνων, όπως ιτιές, σκλήθρες, φτελιές, μελιές κι αλμυρίκια, ανάλογα με την περιοχή, καθώς και από στοές και συστάδες από πικροδάφνες. Αυτά τα δάση παρέχουν πολύτιμη τροφή, καταφύγιο και μεταναστευτικούς διαδρόμους τόσο σε υδρόβια όσο και σε χερσαία είδη.

level_2_slide_1

ΟΙΚΟΤΟΠΟΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ

ΠΟΤΑΜΟΙ

level_2_slide_1

level_3_slide_1

ΛΙΜΝΕΣ, ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΕΣ ΚΑΙ ΤΕΛΜΑΤΑ

Οι λίμνες, οι λιμνοθάλασσες και τα τέλματα αποτελούν οικότοπους στάσιμων υδάτων, οι οποίοι φιλοξενούν και χρησιμοποιούνται από πολλά και διαφορετικά. χερσαία και υδρόβια είδη. Δέκα είδη λιμνών και τελμάτων προστατεύονται από την οδηγία της ΕΕ για τους οικότοπους. Οι οικότοποι αυτοί ποικίλουν από βαθιές λίμνες έως αβαθείς λιμνοθάλασσες και εποχικά τέλματα.

Οι λίμνες, οι λιμνοθάλασσες και τα τέλματα, συνήθως, παρουσιάζουν μια τοπική και μοναδική βιοποικιλότητα και φιλοξενούν πολλά διαφορετικά είδη ζώων και φυτών, προσαρμοσμένων στο περιβάλλον των στάσιμων υδάτων. Μεταξύ αυτών των ειδών συγκαταλέγονται διάφορα είδη λιμναίας βλάστησης (ποταμογείτων, λέμνα, χαρίδες), λιβελούλες, ζυγόπτερα, σιλουρίδες (π.χ. γλανίδι/ Silurus aristotelis) και η στικτή νεροχελώνα (Emys orbiculatis). Παρέχουν, επίσης, ενδιαιτήματα αναπαραγωγής σε αμφίβια, όπως η κιτρινομπομπίνα (Bombina variegata) και ο λοφιοφόρος τρίτωνας (Triturus cristatus). Οι λίμνες, οι λιμνοθάλασσες και τα τέλματα αποτελούν κρίσιμης σημασίας οικότοπους για πτηνά, ειδικότερα ως τόποι στάσης και ανάπαυλας κατά τις περιόδους αποδημίας.

level_3_slide_1

ΛΙΜΝΕΣ, ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΕΣ ΚΑΙ ΤΕΛΜΑΤΑ

AΓΡΙΑ ΖΩΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ

Τα εσωτερικά ύδατα της Ευρώπης φιλοξενούν όχι μόνον εκατοντάδες είδη υδρόβιων φυτών και ζώων αλλά και μια ξεχωριστή ποικιλία ασπόνδυλων, αμφίβιων, θηλαστικών και πτηνών, τα οποία εξαρτούν τον κύκλο της ζωής τους από αυτά τα ύδατα. Τα θρεπτικά συστατικά και τα μεταλλικά στοιχεία του νερού αποτελούν σημαντικούς παράγοντες για τον προσδιορισμό των ειδών που ζουν ή συχνάζουν σε αυτούς τους οικότοπους των εσωτερικών υδάτων.

Υδρόβια πτηνά, όπως οι πάπιες, οι χήνες, οι κύκνοι, οι ερωδιοί, οι φοινικόπτεροι (φλαμίνγκο) και οι γερανοί εξαρτούν την τροφή, την αναπαραγωγή και την ανάπαυσή τους σε περιοχές εσωτερικών υδάτων. Πολλά από τα υδρόβια πτηνά στην Ευρώπη είναι αποδημητικά, όπως ο πορφυροτσικνιάς (Ardea purpurea), ο οποίος αναπαράγεται στην Κεντρική και τη Νότια Ευρώπη, αλλά τον χειμώνα αποδημεί στις τροπικές περιοχές της Αφρικής.

Τα φλαμίνγκο (Phoenicopterurs ruber) αναπαράγονται επίσης εντός ΕΕ. Περίπου το 60% του πληθυσμού τους απαντάται σε παράκτιους υγρότοπους της περιοχής της Μεσογείου, με σημαντικές αναπαραγωγικές αποικίες στην περιοχή Camargue της Γαλλίας και στη Νότια Ισπανία. Τα φλαμίνγκο μετακινούνται μεταξύ υγρότοπων της Νότιας Ευρώπης και της Βόρειας Αφρικής, με τους δεύτερους να αποτελούν σημαντικό τόπο διαχείμασης και φιλοξενίας των ευρωπαϊκών νεοσσών τους, κατά τα πρώιμα στάδια της ζωής τους.

AΓΡΙΑ ΖΩΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ

ΥΔΡΟΒΙΑ ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ

Οι ποταμοί και οι λίμνες της Ευρώπης φιλοξενούν, επίσης, μια ποικιλία υδρόβιων θηλαστικών, όπως η εμβληματική ενυδρίδα (Lutra lutra), ο κάστορας (Castor fiber) και το ευρωπαϊκό βιζόν (Mustela lutreola).

Ο δυτικός πληθυσμός του ευρωπαϊκού βιζόν έχει μειωθεί σημαντικά από τα μέσα του 19^ου αιώνα. Το είδος έχει έως και εξαφανιστεί από κάποια μέρη της κεντρικής Ευρώπης, εξαιτίας αλλαγών ή απώλειας των ποτάμιων ενδιαιτημάτων του, καθώς και λόγω ανταγωνισμού με το αμερικανικό βιζόν.

Ένα άλλο σπάνιο, υδρόβιο θηλαστικό, ο τυφλοπόντικας ή ντεσμάν των Πυρηναίων (Galemys pyrenaicus), απαντάται μόνο στη νότια Ευρώπη (Γαλλία, Ισπανία και Πορτογαλία). Αν και ο τυφλοπόντικας προτιμά τα ορεινά ρέματα ταχείας ροής, εντούτοις απαντάται περιστασιακά και σε υδάτινα σώματα αργής ροής, όπως κανάλια, λίμνες και έλη. Δυστυχώς, ο πληθυσμός του τυφλοπόντικα (ντεσμάν) φθίνει ή έχει εξαφανιστεί ήδη από κάποιες περιοχές.

level_5_slide_1

ΥΔΡΟΒΙΑ ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ

level_5_slide_1

level_6_slide_1

ΨΑΡΙΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Οι ποταμοί της Ευρώπης φιλοξενούν περισσότερα από 70 είδη ψαριών, τα οποία προστατεύονται από την οδηγία της ΕΕ για τους οικότοπους. Μερικά από αυτά είναι ενδημικά (απαντώνται μόνο σε ορισμένους ευρωπαϊκούς ποταμούς), όπως το στρέμπερ του Ροδανού (Zingel asper) και η πέρκα της Ρουμανίας (Romanichthys valsanicola), η οποία απαντάται μόνο στη λεκάνη απορροής ποταμών της Arges στη Ρουμανία.

Μερικά ψάρια διανύουν μεγάλες αποστάσεις. Οι σολομοί, για παράδειγμα, είναι γνωστοί για τις μακρές μεταναστευτικές τους διαδρομές, κόντρα στο ρεύμα, από τη θάλασσα στους ποταμούς, όπου αναπαράγονται. Οι κινδυνεύοντες σολομοί του Δούναβη (Hucho hucho) και οι σολομοί του Ατλαντικού (Salmo salar) προστατεύονται αμφότεροι από την οδηγία της ΕΕ για τους οικότοπους.

level_6_slide_1

ΨΑΡΙΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

ΤΙ ΚΑΝΕΙ Η ΕΕ, ΓΙΑ ΝΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΣΕΙ ΤΟΥΣ ΠΟΤΑΜΟΥΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΛΙΜΝΕΣ ΜΑΣ

Επιπλέον των οδηγιών της ΕΕγια τη φύση, οι οποίες προστατεύουν τα κινδυνεύοντα είδη και οικότοπους των εσωτερικών υδάτων, η οδηγία - πλαίσιο της ΕΕ για τα ύδατα (ΟΠΥ) – η οποία εγκρίθηκε το έτος 2000 - επικεντρώνεται στη βελτίωση της κατάστασης όλων των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων σε ολόκληρη την επικράτεια της ΕΕ.

Η στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα μέχρι το 2030 έθεσε πρόσφατα έναν στόχο για την αποκατάσταση της κατάστασης ελεύθερης ροής των ποταμών της ΕΕ κατά τουλάχιστον 25.000Km, έως το 2030.

Το σύστημα πληροφοριών για τα εσωτερικά ύδατα στην Ευρώπη (WISE Freshwater) παρέχει πληροφορίες και δεδομένα για την κατάσταση των ποταμών, των λιμνών και των υπόγειων υδάτων της Ευρώπης, για τις πιέσεις που δέχονται και τα μέτρα και τις δράσεις που υλοποιούνται για την προστασία του υδάτινου περιβάλλοντος.